"कोरोना आणि ऑक्सिमीटर"

"कोरोना आणि ऑक्सिमीटर" 

एव्हाना बऱ्याच लोकांपर्यत कोरोनाची लागण झाल्यास या रोगाची तीव्रता जोखण्यासाठी पल्स ऑक्सिमीटर हे उपकरण कामी येऊ शकतं ही माहिती पोहोचली आहे. "पल्स ऑक्सिमीटर वापरा आणि अमुक एक रिडींग असेल तर घाबरायची गरज नाही" असं नुसतंच सांगण्यापेक्षा या मशीनच्या सदंर्भातले लोकांच्या मनातले बेसिक प्रश्न सोडवले,शास्त्रीय दुष्टीकोनातून शक्य होईल तितक्या सोप्या भाषेत जर या मागचं विज्ञान उलगडून दाखवता आलं, तर नक्कीच या उपकरणाची उपयुक्तता जास्तं लोकांना समजेल आणि एका छोट्याश्या उपकरणामुळे या रोगाला न घाबरता आपण योग्य नियम पाळून, वेळोवेळी डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन, घाबरून न जाता आपल्या घरामध्ये राहून, योग्य वैद्यकीय उपचार घेऊन कोरोनाला घालवू शकतो हा विश्वास निर्माण होईल.. यासाठी हा लेख. 

पल्स ऑक्सिमीटर म्हणजे एक छोटंसं मशीन जे आपल्या शरीरातील ऑक्सिजनची पातळी दाखवतं. हे इतकुसं मशीन कसं काय बुवा आपली मदत करतं? कोणतीही सुई न टोचता, फक्त या मशीनमध्ये बोट अडकवलं तर याला कसं कळतं आपल्या शरीरातल्या ऑक्सिजनचं प्रमाण? यामागचं शास्त्रीय कारण काय आहे? आपल्या शरीरातल्या ऑक्सिजनचं प्रमाण अमुक इतकं असणं का गरजेचं असतं?  शरीरातील ऑक्सिजनची पातळी आणि कोरोनाचा काय संबंध आहे? असे अनेक प्रश्न तुम्हाला पडू शकतात. बायोमेडिकल इंजिनिअरींग शिकताना   विज्ञान आणि टेक्नॉलॉजीची यांची  सांगड घालून उपकरणं कशी बनवली जातात आणि फिजिओलॉजी शिकताना ही उपकरणं जे रिझल्ट देतात त्यांचा संबंध शरीरात काय बिघाड झाला आहे याच्याशी कसा लावायचा याचा अभ्यास केला आहे. 

कोरोनाचा आणि  शरीरातील ऑक्सिजन कमी होण्याचा संबंध आहे तरी  काय?

कोरोनाची लागणं झाल्यावर रुग्णाच्या  शरीरातलं ऑक्सिजनचं प्रमाण हे या आजाराची  तीव्रता किती आहे याचं एक इंडिकेटर आहे. या रोगाशी प्रतिकार करण्यास जेव्हा रुग्णाची प्रतिकारशक्ती कमी पडते तेव्हा, हा विषाणू अधिक फोफावत जातो.  ज्या लोकांमध्ये  ब्लड प्रेशर, डायेबेटीस,हृदयाचे विकार, श्वसनाचे विकार, वय जास्तं असल्याने क्षीण झालेली प्रतिकारशक्ती ही अंडरलाईंग कारणं असतात,  अशा लोकांमध्ये कोरोना झाल्यावर ARDS म्हणजे ‘अक्यूट रेस्पायरेटरी डिस्ट्रेस सिंड्रोम’ होण्याची शक्यता जास्तं असते. अशा वेळी श्वास घ्यायला त्रास होणं,कोरडा  खोकला  येणं, हृदयाची धडधड वाढणं ही लक्षणं दिसून येतात. कोरोना व्हायरस रुग्णाच्या फुफ्फुसांवर परिणाम करतो आणि फुफ्फुसामधल्या छोट्या छोट्या हवेच्या पिशव्या असतात, ज्यांना ‘अलव्हिओलाय’ म्हणतात, त्यांना डॅमेज करतो. हे आलव्हिओलाय फुफुसातून ब्लड कॅपीलरीजमार्फत   (रक्त्त केशिका) ऑक्सिजन RBC म्हणजे लाल रक्त पेशींना पुरवतो. या पेशी पुढे ऑक्सिजन शरीरातील अवयवांपर्यंत पोहोचवतात. म्हणून हायपॉक्सिया (म्हणजे शरीरातील ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होणे) हा अत्यंत महत्वाचा इंडिकेटर आहे.  कोरोनाची तीव्रता, रुग्णाला त्वरित इस्पितळात दाखल करण्याची गरज आहे की नाही.. या बाबी म्हणून शरीरातल्या ऑक्सिजनच्या पातळीवर अवलंबून आहेत आणि इथे पल्स ऑक्सिमीटर हे छोटंसं उपकरणं कामी येऊ शकतं.   

पल्स ऑक्सिमीटर वापरायचं कसं ?

आपल्या शरीरातील आक्सिजनची मात्रा मोजण्यासाठी पल्स ऑक्सिमीटचा वापर केला जातो.  ऑक्सिमीटरमध्ये  बोट ठेवून काही सेकंदात  त्याच्या स्क्रीनवर आपल्याला शरीरातल्या ऑक्सिजनचं प्रमाण दिसतं. बोटाला कोणत्याही प्रकारची इजा अथवा वेदना यामध्ये होत नाही. डॉक्टर रिचर्ड लेवीटन यांनी पल्स ऑक्सिमीटर, कोरोनाची गंभीरता जोखण्यासाठी कसं उपयुक्त आहे याबात न्यूयॉर्क टाइम्समध्ये एक लेख लिहिला होता. इमर्जन्सी मेडिसिनमध्ये गेली तीस वर्ष काम करणारे डॉक्टर रिचर्ड लेवीटन यांनी या लेखात म्हटल्याप्रमाणे निरोगी लोकांमध्ये पल्स ऑक्सिमीटर चे रिडींग हे ९५ ते ९८ टक्के असं असतं. जर रुग्णाच्या शरीरातलं ऑक्सिजनचं प्रमाण 92 -94 टक्क्यांच्या खाली असेल तर डॉक्टरांशी बोलून, रुग्णाला मग इस्पितळात भरती करण्याची गरज आहे की नाही हे ठरवावं. जो पर्यंत शरीरातील ऑक्सिजनचं प्रमाण हे ९५ च्या वर आहे, श्वास घेण्यास विशेष अडचण नसेल तर कोरोना योग्य वैद्यकीय उपचारांनी घरच्या घरी बरा होऊ शकतो 

👉पल्स ऑक्सिमीटर बोटाला कोणतीही सुई न टोचता कसं काम करतं?

पल्स ऑक्सिमीटरमध्ये नुसतं एक बोट ठेवून, कोणतीही सुई शरीरात न जाता, हे उपकरण कसं काय आपल्या शरीरातल्या ऑक्सिजनचं प्रमाण मोजतं  हे आपण आता पाहूया. इलेकट्रोनिक प्रोसेसर असलेल्या या  ऑक्सिमीटरमध्ये जेव्हा आपण आपलं बोट  ठेवतो, तेव्हा दोन एल ई डी  डायोड्स आणि फोटोडायोड च्या मार्फत  रेड आणि निअर इन्फ्रारेड असे दोन प्रकारचे प्रकाश किरणं आपल्या बोटावर पडतात.  आपल्या शरीरातील ऑक्सिजनेटेड हिमोग्लोबीन (जे ऑक्सिजन वाहून नेतं) हे ९४० नॅनोमीटर वेव्हलेंथवर ( तरंगलांबी) इन्फ्रा रेड लाईट एबझॉर्ब करतं ( शोषून घेतं) आणि डीऑक्सिजनटेड हिमोग्लोबिन हे ६६० नॅनोमीटर वेव्हलेंथवर रेड लाईट एबझॉर्ब करतं. काही सेकंदासाठी ही सायकल सुरु राहते. यानंतर किती प्रकाश प्रसारित झाला (ट्रांसमिटेड लाईट) मोजल्या जातो. करेक्शन फॅक्टर लावून मग ऑक्सिजनेटेड आणि डीऑक्सिजनटेड हिमोग्लोबिनचा एक रेशिओ काढल्या जातो. प्रोसेसरच्या साहायाने ( बिअर- लॅम्बर्ट लावून ) SpO२ (सॅच्युरेटेड ऑक्सिजन) चं प्रमाण काढल्या जातं,जे आपल्याला ऑक्सिमीटरच्या डिस्प्ले पॅनलवर दिसतं. 

👉पल्स ऑक्सिमीटरवर आलेलं रिडींग आणि कोरोनाची लागण यांचा काय संबंध आहे?

सो हा जो काही आकडा ऑक्सिमीटरच्या डिस्प्ले पॅनलवर आपल्याला पाहायला मिळतो तो आकडा म्हणजे आपल्या शरीरातील सॅच्युरेटेड ऑक्सिजनचं प्रमाण असतं. समजा ऑक्सिमीटरच्या डिस्प्ले पॅनलवर ९७ टक्के असं रिडींग आलं याचा ढोबळ अर्थ असा तुमच्या शरीरात ९७ टक्के होमोग्लोबीन हे ऑक्सिजन वाहून नेतं आहे.  जेव्हा कोरोनाचा संसर्ग होतो आणि आपली प्रतिकारशक्ती त्याचा सामना करू शकत नाही, तेव्हा हा आजार बळावतो आणि वर उल्लेख केल्याप्रमाणे फुफ्फुसांवर हल्ला करतो ज्यामुळे ऑक्सिजनेटेड हिमोग्लोबिनची मात्रा कमी होते आणि आपल्याला SpO२ म्हणजेच ऑक्सिमीटरवर दिसणारं रिडींग कमी होत जातं आणि म्हणून कोरोना झालेल्या व्यक्तीने पल्स ऑक्सिमीटर वापरणं, दिवसांतून विशिष्ट वेळा ठरवून रिडींग घेणं, एका रीडिंगवर निर्णय न घेता, रीडिंगचा पॅटर्न बघणं आणि तो सतत कमी असेल तर आपल्या डॉक्टरशी चर्चा करून इस्पितळात भरती होणं हे अत्यंत गरजेचं आहे.

👉कोणतं ऑक्सिमीटर विकत घ्यावं?

जे लोक हाय रिस्क ग्रुपमध्ये नाहीयेत त्यांना रोज ऑक्सिमीटरच्या  चाचणी गरज नाही. तसंच कोरोनाची लक्षणं जाणवली तरचं ऑक्सिमीटर वापरणं इष्ट.  प्रत्येकाला  ऑक्सिमीटर विकत घेणं परवडणारं नसेल तर सोसायटीमध्ये एक असं घेता येऊ शकतं. इथे कोणताही एक असा ब्रँड मी नमूद करत नाहीये कारण तो या लेखाचा मुद्दा नाहीये. साधारण कंपनीचं नाव, सगळे डिटेल्स नीट छापलेले असतील, एखादं सर्टिफिकेशन असेल असं उपकरण घेणं हिताचं. आपल्या नेहेमीच्या औषध विक्रेत्याला विचारून सुद्धा रिलाएबल ब्रँड आपण घेऊ शकता.  

आॅक्सिजन मोजण्यासाठी  मोबाईल वरचे ऍप्स वापरावे का? 

अजून एक महत्वाची गोष्ट ही मोबाईलवर सुद्धा ऑक्सिजन मोजण्याचे ऍप्स आहेत पण खूप सारे रिसर्चर्स, डॉक्टर्सच्या म्हणण्यानुसार या ऍप्सची अचूक मोजमाप करण्याची  विश्वसार्ह्यता कमी आहे. तसंच सध्या ऑक्सिमीटरच्या काही फसव्या लिंक्स सुद्धा पसरवल्या जात आहेत हे ऍप्स आपण डाउनलोड केले आणि ऑक्सिजन चेक करण्यासाठी आपलं बोट सेन्सरला लावलं की आपले फिंगरप्रिंट डिटेल्स आणि पर्सनल डेटा आणि बँक अकाउंट डिटेल्स वगैरे चोरीला जाण्याची शक्यता आहे. हा एक प्रकारचा सायबर क्राईम आहे त्यामुळे विश्वासार्ह्यता पडताळल्याशिवाय या पद्धतीचे कोणतेही एप  डाउनलोड करणं शक्यतो टाळा   मी जो सिद्धांत सांगितला आहे तो नीट वाचल्यास तुमच्या लक्षात येईल की या उपकरणामध्ये डायोड्सची क्वालिटी उत्तम असणं हे अचूक रिझल्टसाठी अत्यंत आवश्यक आहे म्हणून शक्यतो चांगलं उपकरण वापरणं हे अधिक योग्य ठरेल. आपण  रिडींग घेतल्यावर घरातल्या इतर लोकांचं देखील रिडींग घेणं आणि त्यानुसार उपकरण कॅलीब्रेट करणं हे सुद्धा गरजेचं आहे. आपण जे उपकरण वापरतो आहोत ते योग्य आणि अचूक रिडींग दाखवतं आहे हे पडताळून बघत राहणं महत्वाचं!  

6MWT-  सिक्स मिनिट वॉक टेस्ट

हाय रिस्क ग्रुपमध्ये किंवा ज्यांच्या मध्ये  कोरोनाचं निदान झालं आहे आणि ऑक्सिजन लेव्हल ९४ टक्क्यांच्या खाली असेल अशा लोकांकरिता  6MWT म्हणजेच सिक्स मिनिट वॉक टेस्ट’ सुचवली जात आहे. कधी कधी कोरोनाचे कोणतेही लक्षण नसताना सुद्धा लोक कारण नसताना ऑक्सिमीटर वापरतात आणि अचानक एखाद्या वेळी रिडींग कमी आलं की घाबरून जातात. अशा वेळी सुद्धा ही चाचणी घरच्या घरी  करून बघता येऊ शकते. टेस्ट सोपी आहे.  चालायच्या आधी एकदा ऑक्सिमीटरवर रिडींग घेणे. मग सहा मिनिटांकरिता नॉर्मल गतीने चालणे. हृदयरोगाचा त्रास असेल आणि चालताना खूप धडधड वाढली  अथवा श्वास घेताना त्रास होत असेल तर हे लगेच थांबवावे. सहा मिनिटे चालल्यावर मग पुन्हा रिडींग घेऊन पाहावे. जर खूपच थकवा जाणवला आणि रिडींग ३ टक्क्याने खाली गेलं तर मात्र मग आपल्या डॉक्टरशी संपर्क साधावा.  “द लॅन्सेट” या मेडिकल जर्नलमध्ये कोरोनामुळे ऑक्सिजनची मात्रा कमी झालेल्या पेशन्ट्सना प्रोन पोझिशन म्हणजेच पोटावर झोपवल्यास त्यांच्या ऑक्सिजन पातळीमध्ये वाढ झाल्याचं  दिसून आलं आहे. त्यामुळे कोणत्याही परिस्थितीमध्ये पॅनिक न होता, घाबरून न जाता आपल्या डॉक्टरशी नीट बोलत राहिल्यास, प्रशासनाला कळवल्यास आणि योग्य वैद्यकीय उपचार घेतल्यास, हातपाय न गाळता सतर्क राहिल्यास आणि अंतर – पथ्याचे ( सोशल डिस्टंसिंग) सर्व नियम योग्य पद्धतीने पाळल्यास कोरोना पासून आपला बचाव होऊ शकतो.

: *श्वास नलिका* आणि *अन्न नलिका* ह्या दोन वेगळ्या आहेत.  आपण जर नेहमी गरम पाणी पिऊन घश्याची, अन्ननलिकेची सुरक्षा बघत असाल तर खूपच चांगलं आहे, व ती होतही असते.  पण श्वसन मार्गाचे काय ?  अजून एक पॅरानेझल सायनस म्हणून नाकाच्या पाठीमागेएक हाड असते, त्याच्या मागे एक पोकळी असते, त्या पोकळीमध्ये संसर्गाचे जंतू जाऊन बसतात. तिथे एक प्रकारचं लॉकिंग मेकॅनिझम असते त्यामुळे बाहेरील जंतू जाऊन प्राथमिकतः तिथे अडकतात.  परंतु तिथून ते चार दिवसांनी ते फुप्पुसांपर्यंत पोहोचतात.  सुरवातीला तिथल्या जंतूंच्या वास्तव्यामुळे तुम्हाला श्वास घ्यायला त्रास होत नाही, परंतु तिथून ते चार दिवसांनी ते फुप्पुसां पर्यंत पोहोचतात.  आणि नंतर श्वास घ्यायला त्रास व्हायला लागतो.  जर त्या जंतूंना पॅरानेझल सायनस मध्येच मारायचं असेल तर स्टीम घेणे अती आवश्यक.  आपण जे गरम पाणी पितो ते तेथपर्यंत पोहोचू शकत नाही. 

साधारणपणे ४० डिग्री सेन्टीग्रेड ची वाफ हि त्या व्हायरसला पांगळा करते. ६० डिग्री सेन्टीग्रेडची वाफ ही व्हायरस ला पांगळी करते, आणि आपली रोगप्रतिकारक शक्ती त्याला मारू शकते. ७० डिग्री सेन्टीग्रेडची वाफ हि व्हायरसला पूर्ण पणे मारते.  संपूर्ण चीन, जपान, हॉंगकॉंग, हा स्टीम वर आहे. 

श्वास नलिकेतून संसर्ग थेट फुप्पुसांपर्यंत पोहचतो, म्हणून स्टीम घेणे कायम फायदेशीर आहे. 

आता ती कशी घ्यायची ?  जर घरातच असाल तर एकदा वाफ घ्यायची.  जर तुम्ही भाजी किंवा काहीही खरेदी करायला बाहेर जात असाल तर दोनदा वाफ घ्यायची.  जर तुम्ही लोकांना ऑफिस मध्ये भेटत असाल तर तीनदा घ्यायची.  जर कोण थेट कोविड रुग्णाची काळजी घेत असेल संपर्कात असेल तर दर दोन तासांनी वाफ घेणे अती आवश्यक आहे.  तर आता आपणच आपली काळजी घ्यायची आहे. 

म्हणजेच गरम पाणी पिणे, नियमित वाफ घेणे, रोगप्रतिकारक शक्ती वाढेल असं जेवण जेवणे, मास्क घालणे, सुरक्षित अंतर ठेवणे ह्या गोष्टी काटेकोर पणे पाळलात तर आपण सुरक्षित राहाल.

कृपया वाचा आणि आपल्या ग्रुप मध्ये फॉरवर्ड करा.

Source : Unknown (WhatsApp)

Validated by : Dr. Pramod Kasabe

तू दुःखहर्ता

तू दुःखहर्ता

      सूर्याआधी दर्शन घ्यावे तुझे मूषक ध्वजा

      शुभद सुमंगल सर्वांआधी तुझी पाद्यपूजा 

      अशा गणरायाचे आपल्याकडे आगमन झाले आहे. वर्षभर ज्याची आपण सगळे आतुरतेने वाट पाहात असतो त्या लाडक्या बाप्पाची आज घरोघरी प्रतिष्ठापना झाली आहे. दरवर्षीचा गाजावाजा या वर्षी नसला तरी प्रत्येकाचा उत्साह मात्र तोच आहे. आज प्रत्येकजण या आधीच्या गणेशोत्सवाच्या आठवणी काढत हा उत्सव आज साजरा करीत आहे. 

      गोकुळ अष्टमी झाली की सर्वांनाच वेध लागतात ते गणरायाच्या आगमनाचे आणि तशी तयारीही आपापल्यापरीने प्रत्येक घरात सुरू होते. बाप्पाची मूर्ती निवडण्यापासून सुरुवात होते. आजही गावी आपापल्या गणपतीच्या मूर्तीसाठी गणपतीच्या मूर्ती बनविणाऱ्या कलाकारांकडे(कुंभारवाड्यात) बाप्पासाठी पाट नेऊन द्यायची पद्धत आहे. आरास, मखर, सजावटीसाठी चर्चा होत राहतात. पाच सहा वर्षापूर्वीपर्यंत सर्रास थर्माकोलची मखरे घरोघरी बनवली जात असत. लहानशा मखरापासून एखाद्या मंदिराची प्रतिकृतीही तयार करीत असत. आता थर्माकोलवर बंदी असल्याने गेल्या चार-पाच वर्षांपासून पुठ्ठ्यांची मखरे बाजारात विक्रीस उपलब्ध होत आहेत. तसेच खर्‍या व कृत्रीम फुलापानांची मखरे, कमानी आणूनही आरास केली जाते. काही काही घरात तर घरच्या बाप्पासमोरही निसर्गाचा देखावा तर कधी सामाजिक संदेश देणारा देखावाही तयार करतात. बाप्पासाठी दागिन्यांची पद्धती आता फारच प्रचलित झाली आहे. पूर्वी एखादा मोत्यांचा हार बाप्पाला घातलेला असे पण आता चांदी सोन्याचे परसू, जास्वंद, मुकूट, कंठा, बाजूबंद, कमळ, अगदी मोदक, दूर्वासुद्धा खरेदी केले जातात आणि बाप्पाला परिधान केले जातात, हा झाले घरातील गणपतींचे. सार्वजनिक गणेशोत्सवांचे तर स्वरूपच वेगळे. काही काही गणेश मंडळे अतीश्रीमंत तिथे तर गणरायाचे वरील दागिने तर सोन्याचे असतातच शिवाय बाप्पाच्या सोंडेवर सोन्याचा अलंकार असतो, बाप्पाचे हात, कान, सुळा, पाऊलेसुद्धा सोन्याची आहेत. मखरेही सोन्यारूप्याची रत्नजडीत आहेत. अशा गणपतीच्या दर्शनालाही मोठी गर्दी उसळलेली दिसून येते. ढोल, ताशाच्या गजरात, लाऊडस्पीकरच्या मोठ्या आवाजात मिरवणूकीने त्याचे आगमन मोठ्या थाटात होत असते.

      यावर्षी मात्र या मिरवणूकींना बंदी आहे ती सोशल डिस्टंस्टींगमुळे कोरोनाच्या पार्श्वभूमीवर. सार्वजनिक गणेश मंडळे सात आठ दिवस आधीच गणेश मूर्तीची प्रतिष्ठापना मंडपात करीत असतात आणि नंतर त्याची सजावट केली जाते. त्यामुळे मंडळाच्या गणपतीच्या आगमनाच्या मिरवणूक आधीपासूनच सुरू असते. रोज एक दोन मिरवणूकी तरी दिसतच. आमच्या सोसायटीच्या मागच्या सोसायटीतच मूर्ती बनविण्याचा कारखाना असल्याने तिथून मूर्ती घेऊन जातात. ढोल, ताशांचा गजर सतत कानावर पडत असतो, मंडळाच्या कार्यकर्त्यांचा उत्साह तर ओसंडून वाहात असतो, मूर्ती ट्रक, टेम्पोमध्ये ठेवतानाची त्यांची धडपड, मूर्तीला धक्का लागू नये सावधगिरी पाहण्यासारखी असते. हे सर्व चालू असताना सतत 'गणपती बाप्पा मोरया' हे सुरूच असते ही घोषणाच जणू प्रत्येकाला ऊर्जा देत असते. आदल्या दिवसापासून घरच्या गणपती बाप्पांच्या मूर्ती नेण्यास वर्दळ सुरू असते. याततर अगदी लहान मुलांपासून ज्येष्ठांपर्यंत सगळेच उत्साहात सामील असतात. मुली, तरूणी, स्त्रियाही सहभागी असतात. आमच्या इथे एक वेगळाच अनुभव येतो, जेव्हा बाप्पाची मूर्ती कारखान्यातून घरी नेण्यासाठी हातात घेतात तेव्हा तुतारी वाजविली जाते त्यासाठी एक तुतारी वादक तिथे खास गणेश चतुर्थीला असतो.  फटाके, ढोल, ताशे, तुतारी, टाळांच्या गजरात गणपती आपापल्या घरी नेतात. 

      यावर्षीचा बाप्पाच्या आगमनाचा दिवस मात्र याबाबतीत फारच सुना गेला ना ढोल, ताशांचा आवाज ना टाळांचा गजर, ना तुतारीची तान कुठेतरी एखादा 'गणपती बाप्पा मोरया' असा आवाज येई, हे झाले घरच्या बाप्पाचे. सार्वजनिक बाप्पा यावर्षी बसवलेच नाहीत अगदीच कुठेतरी तुरळक. पण घरी आल्यावर मात्र बाप्पाचे नेहमीप्रमाणेच कोडकौतुक होत आहे. विकतच्या मिठाईपेक्षा बाप्पालाही यावेळी प्रत्येक घरात घरातील गृहिणीने निगुतीने केलेल्या पदार्थांचा नैवेद्य मिळत आहे. मोदक, खीर, लाडू अशा अनेक पदार्थांची घराघरांत रेलचेल सुरू आहे. बाप्पालाही यावर्षी २०-२५ वर्षापूर्वीचे दिवस आठवत असतील आणि तीही थोडा सुखावला असेल. 

     दरवर्षी गणेशोत्सव सुरू होण्याआधी पर्यावरणप्रेमींचे गणेश भक्तांना आवाहन असते की गणेशोत्सव पर्यावरणपूरक साजरा करा, एक गाव एक गणपती. परंतु याकडे नेहमीच उत्साहाच्या भरात दुर्लक्ष करीत हा उत्सव साजरा केला जात असतो. यावर्षी मात्र खरोखरच पूर्ण नसला तरी बर्‍याच जास्त प्रमाणात पर्यावरणपूरक गणेशोत्सव साजरा केला जात आहे, हे या कोरोना महामारीमुळे आलेल्या निर्बंधांचा परिणाम आहे. २५-३०फूटांच्या मूर्ती दरवर्षी बनवल्या जात असत, त्या यावर्षी अगदी ४-५ फूटांवर आल्या आहेत तर यावर्षी बर्‍याच मंडळांनी गणेशोत्सवच साजरा न करण्याचे ठरविले आहे, आगमन आणि विसर्जनावेळीही मिरवणूकीला बंदी घातली असल्यामुळे वायु, आवाजाचे प्रदुषणही होणार नाही. विसर्जन घरच्या घरी करण्याचे आवाहन आणि सार्वजनिक गणपतींची उंची व मूर्तीही कमी असल्याने पाण्याचे प्रदूषणही कमी होईल, ही जरी एक जमेची बाजू असली तरी गणेशोत्सव थोडा उदासच वाटत आहे. 

      कोरोना महामारीमुळे कित्येक घरात आज दुःखाचे सावट आहे, काही घरातील सदस्य या महामारीत बळी पडली आहेत, महामारीमुळे तीन महिन्याच्या टाळेबंदीमुळे कोणाला पगार मिळत नाहीत,  कोणाची नोकरी गेली आहे, व्यवसाय-उद्योगधंद्यात आर्थिक नुकसान तर कोणाचे व्यवसायच धोक्यात आले आहेत. एका भीतीच्या सावटाखाली गेले सहा महिने प्रत्येकजण आयुष्य जगत आहे. ह्या गणेशोत्सवात या विघ्नहर्त्या गजाननाच्या पायी शरण जाऊन एकच मागणे आहे, हे कोरोनाचे विघ्न लवकरात लवकर दूर करीत तुझ्या भक्तांचे दुःख हरण करीत सर्वांना सुखी ठेव...

      तू सुखकर्ता तू दुःखहर्ता विघ्न विनाशक मोरया

      संकटी रक्षी शरण तुला मी, गणपती बाप्पा मोरया...

कशी घ्याल आपल्या मानसिक आरोग्याची काळजी?

 

कशी घ्याल आपल्या मानसिक आरोग्याची काळजी?

 

निरोगी शरीर, रोगप्रतिकारक शक्ती , तंदुरुस्त राहा आणि आनंदी राहा असे अनेक सल्ले आपण सध्या ऐकत असतो. पण तरीही ज्या परिस्थिती मधून आपण जात आहोत त्या स्थितीमध्ये या गोष्टी वाटता तितक्या सोप्या नाहीयत हे हि आपण जाणतोच. नैराश्या मध्ये गेलेल्या आणि आत्महत्या केलेल्या किती तरी घटना रोज घडत आहेत. रोगांशी लढण्यासाठी शरीराची तंदुरुस्ती महत्वाची आहेच पण तंदुरुस्त आणि निरोगी राहण्याचा महत्वाचा भाग म्हणजे स्वतःच्या मानसिक आरोग्याची काळजी घेणे.

निरोगी, तंदुरुस्त आणि आनंदी राहण्याचा मुख्य मार्ग आहे आपले मानसिक आरोग्य निरोगी आणि तंदुरुस्त ठेवणे म्हणजे नैराश्याला पळऊन लावण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे. आणि हो यासाठी खूप विशेष गोष्टी करण्याची गरज नाहीय आपण फक्त खालील गोष्टींची काळजी घेतलात तर आपले मानसिक आणि त्यामळे साहजिकच शारीरिक आरोग्यही तंदुरुस्त राहील.

 

शक्य तितका जास्त सूर्यप्रकाश मिळवा  

       आता आपण म्हणाल सूर्यप्रकाशाचा आणि मानसिक आरोग्याचा काय संबंध असा प्रश्न आपल्याला पडलाच असेल! तर वाचक मित्रांनो सूर्यप्रकाशाचा खरंच फार महत्वाचा संबंध आहे आपल्या मानसिक आरोग्याशी. वैज्ञानिक दृष्ठ्या सूर्यप्रकाश हा व्हिटामिन D चा स्त्रोत आहे, जे आपल्या शरीरासाठी आणि मेंदूसाठी हि महत्वपूर्ण जीवनसत्व आहे. हे जीवनसत्व आपल्या मेंदू ला अशा रसायनांचा पुरवठा करत जे एन्डोर्फीन  आणि सेरोटोनीन सारख्या मूडमध्ये सुधारणा करते. दिवसातून ३० मी ते २ तास हा कालावधी सूर्यप्रकाशात घालवणे आदर्श असते. जेव्हा टाळेबंदी केली गेली, त्यावेळी घरातून बाहेर पडणे शक्य न्हवते त्यावेळी बऱ्याच व्यक्तींना उदासीन आणि विनाकारण मानसिक ताण जाणवत होता अस बऱ्याच वेळी हिवाळ्यात किंवा पावसाळ्यात हि होत, याच कारण असत पुरेसा सूर्यप्रकाश न मिळणे याला सिझनल एफेक्टेद डीसऑर्डर म्हणतात. यासाठी आपल्या मानसिक आरोग्यासाठी सूर्यप्रकाश खूप प्रभावी भूमिका बजावतो.

पुरेशी झोप घ्या

झोप आपल्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यासाठी खरोखरच फार महत्वाची असते. झोपेमुळेच मेंदू ला पुरेशी विश्रांती मिळते व शरीरातील सर्व हार्मोन नियंत्रित करण्याचे कार्य अधिक प्रभावी होते. आपल्या भावना आणि आपली मनस्थिती ठरवण्यामध्ये झोप महत्वाची असते, पुरेशी झोप नाही मिळाली तर आपण निराश, चिंताग्रस्त किंवा थकलेले वाटू लागतो, आणि यामुळे विनाकारण चिडचिड होऊन आपले आरोग्य बिघडते. त्यामुळे पुरेशी झोप घ्या.

सकस आहार खा

चांगले खाणे हे फक्त शरीराची शक्ती वाढवते इतकेच नाही तर त्याचा सरळ परिणाम आपल्या मानसिक स्थितीवरही होतो. लोह, कॅल्शिअम आणि व्हिटामिन सी सारखी अत्यंत महत्वाची खनिजे आणि जीवनसत्वे यांची कमतरता आपल्याला मानसिक आरोग्यासाठी हि जबाबदार राहते. तणावग्रस्त किंवा चिंतातूर वाटत असेल तर संतुलित आहार घेण योग्य ठरू शकत.

मद्यपान आणि धृम्रापान टाळा

मद्यपान आणि धृम्रापान या गोष्टी चिंताग्रस्त किंवा तणावात राहणारे व्यक्ती तणाव कमी करण्यासाठी चा उपाय म्हणून करत असल्याचे भासवतात पण याचं गोष्टी खऱ्या अर्थाने तणाव आणि चिंताग्रस्तपणा वाढीस मूळ कारण ठरतात. मद्यपान किंवा धृम्रापान घेऊन तात्पुरते चिंतेपासून आणि तणावातून मुक्त झाल्याचा भास होतो पण ती फक्त एक नशा आहे हे ते लोकं ओळखू शकत नाहीत. त्या नशेचा अमल संपताच ते अधिकच उदास, चिंताग्रस्त आणि तणावाखाली जातात आणि पण एखाद्या गोष्टी वर लक्ष केंद्रित करणे किंवा एकाग्र होणे कठीण होते. यांच्या दीर्घकाळ वापराने शरीरात थायमिन ची कमतरता येते. थायमिन मेंदूच्या कार्यासाठी महत्वाचे आहे, याच्या कमतरते मुळे स्मरणाची समस्या, समन्वयाची समस्या, गोंधळ आणि डोळ्यांचा त्रास उद्भऊ शकतो, यामुळे एकूणच ती व्यक्ती चिडचिडी आणि चिंताग्रस्त बनते.

झोपेच्या आणि इतर गोळ्या डॉक्टरांच्या परवानगी शिवाय खाणे टाळा

अशी औषधे तात्पुरता आराम देतात आणि बऱ्याच वेळा चिंता वाढवतात आणि शारीरिक आणि मानसिक नुकसान करतात. अशा औषधांच्या अधिक वापराने स्कीझोफ्रेनिया सारख्या मानसिक विकृती विकसित करू शकतात.

तणावावर नियंत्रण मिळवा

अनेकदा तणाव टाळता येण शक्य असत, परंतु आपणच तणावाच्या मुख्य करणाला कुरवाळत बसतो आणि तो अधिकच वाढवतो. आपल्याला मानसिक ताण कशामुळे येतो हे जाणून घेणे आणि मानसिक आरोग्य राखण्यासाठी काय करणे गरजेचं तणावाला समोर कसं जावे याचे नियोजन करण गरजेचं आहे. प्रत्येक समस्सेच निराकरण केव्हा आणि कधी करू शकता याचे वेळापत्रक बनवुन आपल्या जबाबदाऱ्या आणि महत्त्वाचे मुद्दे व्यवस्थापित करा करण्याचा प्रयत्न करा. बऱ्याच वेळा आपल्या तणावाची कारणे लिहून ठेवणे यामुळे तणाव व्यवस्थापित करणे आणि तीव्रता कमी करणे सोप होऊ शकत. संकटांपासून दूर पळणे थांबउन त्यांना सामोरे जा आणि समस्यांना तोंड द्या. समस्यांमुळे झोप येण्यामध्ये अडचण होत असेल तर मनपसंद संगीत ऐकून आपण यावर उपाय करता येतो.

दररोज व्यायाम करा

व्यायाम फक्त शरीर चांगले ठेवत नाही तर मानसिक आरोग्य राखण्यामध्ये आणि ताजेतवाने वाटण्यामध्ये हि व्यायामाचा खूप परिणाम होतो. सक्रीय राहण्याने आपण ताजेतवाने तर होताचं पण याच बरोबर मेंदूतील रसायनांना ही उत्तेजना मिळते व आपल्याला चांगल्या मनस्थिती मध्ये ठेवण्यास मदत करते. व्यायामाने जसे शरीर खंबीर होते तसेच मन हि खंबीर होते. व्यायाम नैराश्या, चिंता, ताण थकवा आणि आळशीपणा दूर करण्यास मोठी भूमिका पार पाडते. हाच व्यायाम तंदुरुस्ती आणि दीर्घायुशी देखील बनवतो हे विशेष.

आनंदी राहण्यासाठी आनंद घेत राहा

आपल्याला आवडणाऱ्या, मजेशीर आणि आनंद देणाऱ्या गोष्टी करण्यामध्ये वेळ देण्याचा प्रयत्न करा. फिरायला जाने, गाणी ऐकणे, एखादा विशेष छंद असणे अशा गोष्टींसाठी विशेष वेळ द्यायचा प्रयत्न करा. आपल्याला आवडत्या व्यक्तींशी चर्चा करा, कॉल किंवा मॅसेज वरून संपर्कात राहा. आपल्या अडचणी, चिंता किंवा अगदी दैनंदिन घटनाही शेअर करा. आपल्या आवडत्या व्यक्तींसोबत अशा गोष्टी शेअर केल्याने तणाव कमी येण्यामध्ये कमालीचा परिणाम दिसून येतो.

 

नात्यांची गरज “संवाद”

 

नात्यांची गरज “संवाद”

जशा प्रेमाच्या व्याख्या व्यक्तीशः बदलतात तसेच नात्यांच्याही बाबतीत आहे. दोन व्यक्तींमधील बंध मग तो कोणताही असुदे प्रियकरांमधील प्रेमाचा, आईवरील प्रेमाचा, आजी आजोबा, बहिण-भाऊ, भाऊ-बाबा किंवा अगदी निखळ मैत्रीचाच बंध, हे बंध म्हणजे मला वाटतं देवानं निर्माण केलेली नाती आणि त्यातला जिव्हाळाच.

या वेगवेगळ्या नात्यांमुळेच खरं म्हणजे आयुष्याला उभारी येते. माणूस पूर्णत्वाकडे जातो आणि समृद्ध होतो. जर उदाहरण सांगायचं झालं तर माझच सांगेन. बहिण हे नातं इतक सुंदर आहे की त्याची तुलना इतर  कुठल्याही नात्याशी होऊ शकत नाही. मला सख्या बहिणी नाहीत परंतु मला माझ्या चारही आते बहिनी सख्या नाहीत असे कधी वाटतच नाही. मी सगळ्यात लहान म्हणजे शेंडफळ, आणि ह्या माझ्या आतेबहिनी, आम्ही एकत्र राहतही नाही पण तरीही आमचे नाते अतूट आहे कारण आमच्या नात्यातील दुवा आहे संवाद .

किती अन काय काय करू शकतो हा संवाद?

दुरावलेली, विखुरलेली, अस्पष्ठ, अबोल नाती आणि अनोळखीही फक्त एका संवादामुळे अखंडपणे जोडली जाऊ शकतात. चार आपुलकीचे, मायेचे आणि काळजीचे शब्द नात्याचा अतूट बंध निर्माण करतात. नाती जपली पाहिजेत, टिकवली पाहिजेत अस फक्त म्हणत बसून नाती टिकत अगर जपली जात नाहीत. त्यासाठी आपला स्वतःचा ५ मीनीट वेळ सुद्धा खूप काही करू शकतो. हा ५ मिनिटांचा संवाद आपल नातं आयुष्यभर तारू शकतो.

एका संवादामुळे माणसाचा मूड कळू शकतो, संवाद हि शब्दांची देवाण घेवाण नसून ती भावनांची देवाण घेवाण आहे. त्यामुळे स्वभाव आचार-विचार आणि एकूणच संपूर्ण व्यक्ती कळून येते. आमची वाचकांना एक विनंती आहे कि आपण स्वतः आठवा की आपण कोणत्या नात्याला वेळ देत नाही आहोत, देऊ शकत नाही आहोत किंवा देणारच नाही आहोत! या महामारीचा काळात टाळेबंदी मुळे एकमेकांची प्रत्यक्ष भेट होणे सहज शक्य राहिलेलं नाहीये, पण यामुळे नाते तुटू न देणे हे आपलेच कर्तव्य असते. कारण नाती आयुष्यभराची, सुखादुखाची सोबती असतात.

जर दुरुवा आलाच असेल, चिडचिड आणि अबोला वाढतच असेल तर ते तुमच नातं तुमचा वेळ मागत आहे. अशा वेळी तुम्ही केवळ त्या तुमच्या नात्याला ५ मीनीट वेळ देऊन बघा. हा ठरवून केलेला संवाद ५ मिनिटे ओलांडून कधी एक तासाचा होऊन जाईल तुम्हालाच कळणार नाही.

चला तर मग या ओढावलेल्या दुराव्यामध्ये संवाद हे एकच माध्यम ठेऊन नाती जपण्यासाठी सगळ्यांनीच प्रयत्न करूयात.

धन्यवाद. 

 ©Team E Times Today

अशाच नवनवीन माहिती साठी, लेटेस्ट बातम्यांसाठी वाचत राहा

E Times Today

विचार मंथन , अनुभव , नातेसंबंध, प्रेरणादायी कथा, प्रेरणादायी लेख, मनातील हितगुज, मनातील गप्पा,  Article, blog, 

प्रत्येक भारतीयाला अभिमान वाटेल अशा गोष्टी

 

प्रत्येक भारतीयाला अभिमान वाटेल अशा गोष्टी

आपल्या भारताबद्दल काही अशा गोष्टी ज्या वाचून प्रत्येक भारतीयाला आपण भारतीय असल्याचा अभिमान वाटेल.

आपण सगळे जाणतो कि भारत एक अप्रतिम राष्ट्र आहे. जगातील सर्वात मोठी लोकशाही असणारा आपला देश  इतकेच नाही तर भारत सर्वात प्राचीन संस्कृती सुद्धा आपली  आहे. अशा कित्येक गोष्टी आहेत ज्या भारताला एकमेव आणि अप्रतिम देश सिद्ध करतात, या गोष्टींचा आपल्याला नक्कीच अभिमान आहे. चला तर याच फाक्ट्स बद्दल माहिती घेऊ,

 

भारतीय अवकाश संशोधन :

        भारतीय अवकाश संशोधन हे जगातील  top ५ अवकाश संशोधक देशांपैकी एक आहे. तसेच पहिल्याच प्रयत्नात मंगल मोहीम यशस्वी करणारा भारत एकमेव देश आहे. 

 

सर्वात मोठी शाळा :

        विद्यार्थी  संख्येनुसार जगातील सर्वात मोठी शाळा ही भारतात आहे,  लखनौ मधील सिटी मोन्तेस्सोरी स्कूल हे त्या शाळेचे नाव असून या शाळेमध्ये ६४हजार विद्यार्थी आहेत.

 

सर्वात मोठा फिल्म निर्माता देश:

        भारत हा जगातील सर्वात मोठा फिल्म निर्माता देश आहे. प्रत्येक वर्षी सर्वात जास्त फिल्म भारतातच प्रसिद्ध होतात.

 

सर्वात मोठा दुग्ध उत्पादक देश:

         भारत जगातील सर्वात मोठा दुग्ध उत्पादक देश आहे. भारतात म्हैस, गाय या प्राण्यांपासून दुध मिळवले जाते.

 

सर्वात मोठे रस्तेवाहतुकीचे जाळे :

        भारतात सर्वात मोठे रस्ते वाहतुकीचे जाळे आहे, हे रस्ते वाहतुकीचे जाळे  1.9 मिल्लिअन मैल इतके प्रचंड आहे.

 

मार्शल आर्ट, बुद्धिबळ आणि इतर खेळ  :

मार्शल आर्ट ची निर्मिती भारतामध्ये झालेली आहे, तसेच बुद्धिबळ, खो-खो  आणि इतरही   बरेच खेळ आहेत ज्यांची सुरुवात भारतात फार प्राचीन काळापासून झाली आहे.

 

स्वीजरर्लंड चा राष्ट्रीय विज्ञान दिवस :

         हे वाचून नक्कीच अभिमान वाटेल कि स्वीजरर्लंड चा राष्ट्रीय विज्ञान दिवस हा २६ मे  आहे , आणि हा दिवस  Dr, A P J Abdul Kalam  सर यांच्या स्मरणार्थ ठेवण्यात आल आहे. कलाम सर यांनी २६ मे रोजी स्वीजरर्लंड ला पहिली भेट दिली होती.

सर्वप्रथम  चंद्रावर पाणी भारताने शोधले :

         पृथ्वीचा एकमेव उपग्रह असलेल्या चंद्रावर सर्व प्रथम पाणी असल्यानचा महत्वपूर्ण शोध आणि पुरावे भारताने प्रसिद्ध केले आहेत.

 

शाम्पू चा शोध :

        केसांच्या आरोग्यासाठी हल्ली शाम्पू चा वापर खूप होतो, देशविदेशी खूप कंपन्या शाम्पू बनवतात पण सर्वात प्रथम शाम्पू चा शोध आणि वापर भारतामध्ये झालेला आहे.

 

कुंभमेळा :

        भारतातील कुंभमेळा हा जगातील सर्वात मोठा असतो, याचा अंदाज आपल्याला यावरून येईल कि कुंभमेळा आकाशामधूनही पाहता येतो.

शांतताप्रीय देश:

        होय आपल्या भारत देशास जगभरात शांतता प्रिय देश म्हणून ओळ्खल जात, याच कारणही तसच आहे. भारत देशाने कधीही स्वतःहून कोणत्या देशावर आक्रमण केलेलं नाहीय.

© Team E Times

अशाच नवनवीन माहिती साठी, लेटेस्ट बातम्यांसाठी वाचत राहा

E Times Today

 

 

अभिमानास्पद , भारतीय, भारतीय गोष्टी, top भारतीय फाक्ट्स , भारतीयांचा अभिमान , Proud to be an Indian, India The Great Nation, The Great India, The Great Nation, Best Nation, India, Facts we should be Proud as an Indians, Proud Indians .